ΤΥΧΙΚΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2000
09
Είναι
σημαντικό να σημειώσουμε ότι αν ίσως είναι ηθικό προνόμιο του ανθρώπου το να
επιλέξει την "κεφαλή" του, δηλαδή την εξουσία στην οποία θα υπακούει,
εκείνοι που επέλεξαν στη ζωή τους ν’ ακολουθήσουν τον Χριστό, πρέπει να
καταλάβουν ότι, ταυτόχρονα, αποδέχονται και όλα τα άλλα κλιμάκια της θείας
ιεραρχίας που παρατέθηκαν παραπάνω, και έτσι έχουν υποχρέωση ν’ ανταποκριθούν
στις προβλεπόμενες υποχρεώσεις ανάλογα με το φύλο τους.
4
Πας ανήρ προσευχόμενος ή προφητεύων κατά κεφαλής έχων καταισχύνει την κεφαλήν
αυτού^
5
Πάσα δε γυνή προσευχομένη ή προφητεύουσα ακατακαλύπτω τη κεφαλή καταισχύνει την
κεφαλήν αυτής^ εν γαρ εστιν και το αυτό τη εξυρημένη. 4 Κάθε άντρας που προσεύχεται ή προφητεύει, αν έχει καλυμμένο
το κεφάλι του, ντροπιάζει την εξουσία που έχει πάνω του. 5 Και κάθε γυναίκα που
προσεύχεται ή προφητεύει με ακάλυπτο το κεφάλι (της), ντροπιάζει την εξουσία
που έχει πάνω της^ επειδή είναι το ίδιο με εκείνη που είναι ξυρισμένη.
Χωρίς
ίχνος περιορισμού για το προνόμιο της προσευχής ή το χάρισμα της προφητείας,
εντούτοις γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στα δύο φύλα και τίθεται ζήτημα για
τον αν ο αδελφός ή η αδελφή επιτρέπεται ή πρέπει να φέρουν κάλυμμα στο κεφάλι
τους. Ο Παύλος επεκτείνει τη σκέψη του και, παραλληλίζοντας με το κεφάλι του
ανθρώπινου σώματος την "κεφαλή" της εξουσίας, προχωρεί να συζητήσει
τον τρόπο της δημόσιας προσευχής των πιστών ανάλογα με το φύλο τους.
Αν
ήμασταν εμείς στη θέση του Παύλου, με τον τρόπο που σκεφτόμαστε σήμερα, θα
επικεντρώναμε ασφαλώς την προσοχή μας στην προσευχή (στο περιεχόμενό της, σε
ποιο πρόσωπο θα απευθύνεται, ποια στάση πρέπει να έχει ο προσευχόμενος, αν
πρέπει να γίνεται έκφωνα κ.λπ.) ενώ για την προφητεία θα ελέγχαμε κατά πόσο θα
συμφωνεί με τις Άγιες Γραφές, (αν θα αναφέρεται σε μελλοντικά γεγονότα ή σε
επίκαιρα θέματα και τα παρόμοια). Ο θεόπνευστος συγγραφέας, εντούτοις, δεν
κρίνει άσκοπο ν’ ασχοληθεί με δύο άλλα θέματα, δηλαδή, (α) αν ο αδελφός ή η
αδελφή έχουν μακριά ή κοντά μαλλιά και (β) αν έχουν ή όχι κάλυμμα στο κεφάλι
τους. Τα δύο αυτά σημεία, που εμείς θα τα θεωρούσαμε ανάξια συζητήσεως, ο Θεός
τα προβάλλει έντονα και εκτενώς.
Ευθύς
εξ αρχής και με τρόπο σαφή και απόλυτο, ορίζεται ότι υπάρχει πρόβλημα με τον
άντρα που προσεύχεται ή προφητεύει "αν έχει καλυμμένο το κεφάλι του (κατά
κεφαλής έχων)"[1]επειδή με τον τρόπο αυτό "ντροπιάζει την εξουσία που
έχει επάνω του (την κεφαλήν αυτού)". Ενώ η λέξη "κεφαλή" θα
μπορούσε και στη δεύτερη περίπτωση να εννοηθεί απλά ως το "κεφάλι"
του, εξαιτίας εκείνων που προηγούνται στο εδ. 3 ανάγεται στην εξουσία και, αφού
η εξουσία (κεφαλή) του άντρα είναι ο Χριστός, συνεπώς εκείνος που προσεύχεται ή
προφητεύει με σκεπασμένο κεφάλι καταισχύνει τον Χριστό.[2]
Κατά
ανάλογο τρόπο και η γυναίκα που προσεύχεται ή προφητεύει δημόσια "με
ακάλυπτο το κεφάλι (ακατακαλύπτω τη κεφαλή), ντροπιάζει την εξουσία που έχει
πάνω της", δηλαδή τον σύζυγό της, ενώ αντίθετα θα έπρεπε να "είναι
στέφανος εις τον άνδρα αυτής", αφού η ενάρετη γυναίκα "φέρει εις
αυτόν καλόν, και ουχί κακόν, πάσας τας ημέρας της ζωής αυτής" και "ο
ανήρ αυτής γνωρίζεται εν ταις πύλαις, όταν κάθηται μεταξύ των πρεσβυτέρων του
τόπου" (Παρ. 12/ιβ/4, 31/λα/12,23).
Είναι
σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι το κάλυμμα της κεφαλής δεν ζητείται να το φορούν
όλα ανεξαιρέτως τα θήλεα -όπως συνηθίζουν κάποιοι θρησκευτικοί κύκλοι- αλλά
μόνον οι παντρεμένες γυναίκες. Είναι βασικό να καταλάβουμε ότι ο μοναδικός
λόγος για τον οποίο ζητήθηκε από τις γυναίκες να φορούν κάλυμμα κεφαλής κατά
την δημόσια προσευχή ή προφητεία, είναι η απόδοση τιμής στην "κεφαλή"
τους, δηλαδή στον άντρα τους, και τίποτε άλλο.[3] [4]
Η
πρακτική να καταισχύνει (ντροπιάζει) κάποιος το κεφάλι του, δηλαδή να
ταπεινώνεται, δεν ήταν άγνωστη στην παλιά εποχή, τότε που οι άνθρωποι συχνότατα
έριχναν στο κεφάλι τους στάχτη ή κούρευαν τα μαλλιά τους σε ένδειξη μετάνοιας
και πένθους. Ο Προφήτης Ιεζεκιήλ αναφέρει, "θέλουσι κραυγάσει με την φωνήν
αυτών επί σε, και θέλουσι βοήσει πικρά, και ρίψει χώμα επί τας κεφαλάς αυτών,
και κατακυλισθή εν τη σποδώ" (Ιεζ. 27/κζ/30, πρβλ. Εσθήρ 4/δ/1, Δαν.
9/θ/3, Ιώβ 42/μβ/6 κ.λπ.).
ΤΥΧΙΚΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ -
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2000
10
Κανένας
και καμία, ωστόσο, δεν έχουμε δικαίωμα να καταισχύνουμε την πνευματική
"κεφαλή" μας, που είναι ο Χριστός. Αυτό όμως δυστυχώς συμβαίνει όλο
και πιο συχνά με απρόσεκτους χριστιανούς στους οποίους ταιριάζει ότι "το
όνομα του Θεού εξ αιτίας σας βλασφημείται μεταξύ των εθνών" (Ρωμ. 2/β/24).
Χρειάζεται άραγε να λεχθεί ότι οι πιστοί πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα
προσεκτικοί σε οτιδήποτε θα μπορούσε να ντροπιάσει τον Κύριό μας; Εξάλλου αυτό
θα είναι οπωσδήποτε σε βάρος μας, όπως γράφει και ο Προφήτης: "Μήπως εμέ
παροξύνουσι; λέγει Κύριος^ ουχί εαυτούς προς καταισχύνην των προσώπων
αυτών;" (Ιερ. 7/ζ/19).
6
Ει γαρ ου κατακαλύπτεται γυνή, και κειράσθω^ ει δε αισχρόν γυναικί το κείρασθαι
ή ξυράσθαι, κατακαλυπτέσθω. 6 Επειδή αν
η γυναίκα δεν σκεπάζει (το κεφάλι της), τότε ας κόψει και τα μαλλιά της^ αν
όμως είναι ντροπή σε γυναίκα το να κόψει ή να ξυρίσει τα μαλλιά της, τότε να
σκεπάζεται.
Καθώς
όπως είναι προφανές, η αφορμή για όσα γράφει στο σημείο αυτό ο Απόστολος δόθηκε
από μια νεωτεριστική στάση ορισμένων γυναικών που επιχειρούσαν να ανατρέψουν
την αποστολική διδαχή, στο υπόλοιπο της συζήτησής του επικεντρώνει το λόγο του
στο γυναικείο φύλο:
Το
χωρίο 6 δε θα μπορούσε να έχει νόημα αν η χρήση καλύμματος κεφαλής κατά την
προσευχή και προφητεία είναι ζήτημα προαιρετικό. Να πώς αποδίδει το χωρίο αυτό
η ΝΔΜ[5]. "Αν μια γυναίκα δεν βάζει κάλυμμα στο κεφάλι της, τότε ας
κουρευτεί κιόλας. Εφόσον όμως το κούρεμα ή το ξύρισμα της κεφαλής είναι ντροπή
για τη γυναίκα, τότε ας φοράει κάλυμμα στο κεφάλι της".[6] Αφού όμως είναι
ντροπή για τη γυναίκα να κουρεύει τα μαλλιά της ή να τα ξυρίζει, "τότε να
σκεπάζεται (κατακαλυπτέσθω)" συμπεραίνει ο Παύλος.[7] Το γεγονός ότι
έμελλε στις μέρες μας, δυστυχώς, αυτή η ντροπή να χαθεί εντελώς, ώστε να το
δούμε και αυτό και μάλιστα σε εκκλησιαστικούς χώρους, διόλου δεν αποδυναμώνει
τη θέση και τα επιχειρήματα του Παύλου.
7
ανήρ μεν γαρ ουκ οφείλει κατακαλύπτεσθαι την κεφαλήν, εικών και δόξα Θεού
υπάρχων^ 7 Διότι ο μεν άντρας δεν έχει
υποχρέωση να σκεπάζει το κεφάλι του, επειδή είναι εικόνα και δόξα του Θεού^ (η
γυναίκα όμως είναι δόξα του άντρα της).
Η
απαλλαγή του άντρα από την υποχρέωση να καλύπτεται όταν προσεύχεται ή
προφητεύει δημόσια, δεν οφείλεται στην προσωπική του αξία αλλά στο γεγονός ότι,
πάντα σύμφωνα με τη βουλή του Δημιουργού, αυτός "είναι εικόνα και δόξα του
Θεού". Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο για να εξουσιάζει πάνω στη γη (Γεν.
1/α/28) και με την έννοια αυτή εκπροσωπεί τον Πλάστη του στη δημιουργία, στην
οποία και κυριαρχεί κατά θεία παραχώρηση. Ο Ψαλμωδός θα γράψει: "Κατέστησας
αυτόν κύριον επί τα έργα των χειρών σου^ πάντα υπέταξας υποκάτω των ποδών
αυτού" (Ψαλμ. 8/η/6). Όμως την κυριαρχία αυτή την έλαβε ο άντρας πριν από
τη δημιουργία της γυναίκας (Γεν. 2/β/19-22).
Όπως
γράφει ο Τρεμπέλας: "Όταν δημιουργήθηκε η γυναίκα, βρήκε τον άντρα να
ηγεμονεύει και ναι μεν επειδή δημιουργήθηκε από την πλευρά του άντρα
λαμπρύνθηκε από αντανάκλαση της δικής του δόξας, και αποδείχθηκε υπέροχη πάνω
από όλα τα άλλα δημιουργήματα πάνω στη γη, ήταν όμως υποταγμένη στον άντρα, από
τον οποίο απορρέει και η δόξα και η τιμή της".[8]
8
ου γαρ εστιν ανήρ εκ γυναικός, αλλά γυνή εξ ανδρός^ 9 και γαρ ουκ εκτίσθη ανήρ
διά την γυναίκα, αλλά γυνή διά τον άνδρα. 8
Διότι δεν είναι ο άντρας από τη γυναίκα, αλλά η γυναίκα από τον άντρα^ 9 Και
διότι δεν δημιουργήθηκε ο άντρας για την γυναίκα, αλλά η γυναίκα για τον άντρα.
Η
δημιουργία της γυναίκας δεν έγινε επειδή ο άντρας δεν μπορούσε να κάνει το έργο
του, αλλά μάλλον για να καλυφθούν οι προσωπικές του ανάγκες και, βέβαια, για τη
διαιώνιση του ανθρώπινου γένους. Όπως ορθά είπε κάποιος, ο Θεός δεν αγνοούσε
ότι έπλασε τον Αδάμ έτσι ώστε να έχει ανάγκη από μια σύντροφο, καθυστέρησε όμως
τη δημιουργία της για να καθιερώσει την ιεραρχία της οικογένειας και έτσι, ο
μεν άντρας είναι "εικόνα και δόξα του Θεού", η γυναίκα όμως, με τη
σειρά της -παρ’ όλο που κι αυτή πλάστηκε "κατ’ εικόνα του Θεού"-,
είναι μόνον "δόξα του άντρα", δηλαδή του συζύγου της.
10
διά τούτο οφείλει η γυνή εξουσίαν έχειν επί της κεφαλής αυτής διά τους
αγγέλους. 10 Γι’ αυτό η γυναίκα έχει
υποχρέωση να βάζει στο κεφάλι της το σύμβολο της εξουσίας της, (κι αυτό) για
τους αγγέλους.
Είναι
ολοφάνερο ότι η λέξη "εξουσία" όπως υπάρχει στο χωρίο αυτό στο αρχαίο
κείμενο, δεν σημαίνει κυριολεκτικά την εξουσία αλλά το σύμβολο της εξουσίας
στην οποία υποτάσσεται η γυναίκα και αυτό, σύμφωνα με τα συμφραζόμενα, δεν
είναι άλλο από το κάλυμμα κεφαλής. Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν χειρόγραφα αρχαίων
μεταφράσεων του δ' και ε' αιώνα, που αντί "εξουσίαν" γράφουν "κάλυμμα",
ο δε Ωριγένης, γράφει "κάλυμμα και εξουσίαν". Ορθά, λοιπόν, η ΝΔΜ την
αποδίδει ως "σύμβολο της εξουσίας του άντρα της".
Το
χωρίο αυτό όμως εξηγεί ότι υπάρχει και ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η γυναίκα
οφείλει να φέρει στο κεφάλι της το σύμβολο της εξουσίας στην οποία υποτάσσεται,
κι αυτός ο λόγος είναι μεταφυσικός, "για τους αγγέλους".
Για
την φράση "για τους αγγέλους" έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες,
πολλές φορές εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Υποστηρίζουμε εκείνη του
Οικουμένιου, που λέει: "Ει και μη τους ανθρώπους αισχυνομένη ουκ εθέλει
τούτο ποιείν, αλλ’ ουν αισχυνθήτω τους αγγέλους, οί μάρτυρες και επόπται
γεγένηνται της υποταγής αυτής". (=Και αν αρνείται να το κάνει επειδή δεν
ντρέπεται τους ανθρώπους, τουλάχιστον ας ντραπεί τους αγγέλους, οι οποίοι είναι
μάρτυρες και παρατηρητές του τρόπου με τον οποίο εκδηλώνει την υποταγή της).
Να
πώς το εξηγεί ο Ζερβόπουλος: "Παράλληλα προς την εξάρτηση της γυναίκας από
τον άντρας της, το σύμβολο του καλύμματος δείχνει στα ανώτερα πνευματικά όντα ότι
στις συναθροίσεις της εκκλησίας γίνεται σεβαστή η ιεραρχική τάξη καθώς την
όρισε ο Θεός. Οι άγγελοι που είναι παρόντες και επιβλέπουν τη λατρεία της κάθε
τοπικής εκκλησίας, θα αισθάνονταν προσβολή για την κάθε άπρεπη συμπεριφορά
εναντίον στις αρχές του Θεού. Γι’ αυτό λοιπόν, η γυναίκα πρέπει να έχει στο
κεφάλι της το κάλυμμα, σαν το σύμβολο υποταγής της στην εξουσία".[9]
11
πλην ούτε γυνή χωρίς ανδρός ούτε ανήρ χωρίς γυναικός εν Κυρίω^ 12 ώσπερ γαρ η
γυνή εκ του ανδρός, ούτως και ο ανήρ διά της γυναικός^ τα δε πάντα εκ του Θεού. 11 Όμως, σύμφωνα με όσα όρισε ο Κύριος (εν
Κυρίω), ούτε ο άντρας υπάρχει χωρίς τη γυναίκα ούτε η γυναίκα χωρίς τον άντρα.
12 Διότι όπως η γυναίκα προήλθε από τον άντρα, έτσι και ο άντρας (γεννιέται)
μέσω της γυναίκας, όλα όμως (προέρχονται) από τον Θεό.
